Stel, je bezit contant geld uit verschillende landen. Je hebt 300 euro, 500 Britse ponden en 200 Noorse kronen. Vervolgens vraagt iemand hoeveel geld je hebt. Je telt de bedragen 300, 500 en 200 bij elkaar op en zegt dat je 1000 hebt. Dat is natuurlijk kul. Immers een euro, een pond en een kroon hebben een andere waarde en mogen niet één op één worden opgeteld.

Toch is dit precies wat de voedingsmiddelenindustrie, overheden en veel diëtisten en artsen dagelijks doen met het gebruik van calorieën.

Een calorie als eenheid om ons duidelijk te maken hoeveel energie de desbetreffende voeding voor ons lichaam bevat is namelijk onzin, het misleidt op grote schaal.

De ene calorie is de andere niet

Een calorie is de hoeveelheid energie die nodig is om de temperatuur van één gram water met één graad Celcius te laten stijgen en wordt ook gebruikt om energie van voedingsmiddelen aan te duiden. Eigenlijk gebruiken we in de praktijk meestal de kilocalorie (Kcal, ofwel 1.000 calorieën, ook wel geschreven als Calorie).

Veel mensen zijn bekend met de hoeveelheid energie van voeding, die vier calorieën per gram bedraagt voor zowel koolhydraten als eiwitten en negen calorieën per gram voor vet. Door het aantal grammen aan koolhydraten, eiwit en vet in onze voeding met deze caloriewaarden te vermenigvuldigen wordt zo het totaal aantal calorieën van de maaltijd berekend.

De ene calorie is echter de andere niet en ze mogen dus nooit bij elkaar worden opgeteld. Dit begint al bij de vertering.

Over Calorieën en energie

Koolhydraten worden heel efficiënt verteerd en in energie omgezet zonder al teveel verlies. In sommige gevallen, zoals bij koolhydraten in vezelrijke voeding, is dat proces al minder energie-efficiënt. Nog meer energie kost het om een gram eiwit of vet te verteren. Tijdens het verteringsproces van eiwit tot aminozuren verliezen we bijvoorbeeld al gauw 30 procent van de oorspronkelijke energiewaarde.

Wanneer ons lichaam vervolgens de aminozuren wil aanwenden voor energie, dan moeten deze eerst nog worden omgezet in glucose. Dit proces wordt gluconeogenese genoemd en kost opnieuw veel energie. Hierdoor levert eiwit slechts maximaal twee calorieën per gram op en niet de gehanteerde vier calorieën.

Eiwitten en vetten worden zelden rechtstreeks aangewend voor energie, ze worden eerst gebruikt als bouwstof voor bijvoorbeeld hersenweefsel, celmembranen en spieren. De lange stofwisseling die eiwitten en vetten in ons lichaam achter de rug hebben zorgt ervoor dat uiteindelijk slechts een klein deel als netto energie beschikbaar komt.

Dus calorieën uit verse vis vergelijken met bijvoorbeeld calorieën uit gezoete ontbijtgranen is onzin, want je lichaam gebruikt de energie compleet anders.

Daarbij is er nog een belangrijke reden waarom de ene calorie verschilt van een andere, zeker voor mensen met overgewicht of diabetes type II.

Sommige calorieën, in het bijzonder de calorieën die aanwezig zijn in natuurlijke vetten en eiwitten, zorgen voor een gevoel van verzadiging, waardoor we stoppen met eten. Dit in tegenstelling tot calorieën in snel verteerde koolhydraten – die zorgen voor hoge pieken van glucose in het bloed zonder dat je het gevoel hebt vol te zitten.

De aard van de calorieën is belangrijker dan het aantal

Het is duidelijk dat een calorie geen geschikte eenheid is om de (netto) hoeveelheid energie van voeding aan te geven.

Dergelijke gegevens op websites over diëten of etiketten op verpakte voedingsmiddelen kun je dus het best negeren.

Wil je weten welk eten vol zit met goede calorieën en welk eten je beter kunt mijden?

Dan sturen we je graag een lijst met voedingsmiddelen met vermelding of je dat vaak, soms of beter niet kunt eten.

William Cortvriendt

William Cortvriendt is arts met een uitgebreide ervaring in onderzoek.

In Nederland werd hij bekend met het Televisieprogramma Hoe word ik 100 en zijn eerste Nederlandse bestseller Hoe word je 100.

Zijn meest recente boek is Lichter: eindelijk een boek waar je écht leert hoe je kunt afvallen zonder gezwam van dieetgoeroes.

Meer over William