Ontstekingen zijn in beginsel een normaal en noodzakelijk mechanisme waarmee ons lichaam schade repareert en zich verdedigt tegen schadelijke stoffen en micro-organismen. Een voorbeeld dat iedereen kent is een snij- of schaafwond, waarbij een bloedkorst de wond afsluit van de buitenwereld en er ter plaatse roodheid en eventueel zwelling, pijn en extra warmte optreedt, totdat de schade volledig is hersteld. Zodra de oorzaak van de ontsteking is verwijderd en de schade is hersteld, stopt de ontsteking.

Maar soms blijft de bron van ontsteking aanwezig: bijvoorbeeld rookgewoonten, overmatige alcoholconsumptie, chronische blootstelling aan fijnstof, straling, allergieën, een auto-immuunziekte, micro-organismen, bepaalde chemische stoffen of verkeerde voeding. De daaropvolgende chronische ontsteking kan zich beperken tot één bepaalde plaats, zoals een orgaan of gewricht. Soms wordt het hele lichaam echter gevoeliger voor ontstekingen, bijvoorbeeld na het consumeren van veel suikerrijke voeding.

Chronische ontstekingen

We weten al pakweg 150 jaar dat chronische ontstekingen kunnen leiden tot ernstige complicaties, zoals een abnormale toename van celdelingen, die vervolgens geleidelijk kan ontaarden in kanker. Deze nauwe samenhang blijkt bijvoorbeeld bij het uitstrijkje van de baarmoederhals. Naarmate de chronische ontsteking – die in dit geval door het hpv-virus wordt veroorzaakt – langer voortduurt, worden de afwijkingen van de cellen steeds groter. Zonder ingrijpen ontaarden ze uiteindelijk in de vorming van kankercellen.

Van recentere datum is de verdenking dat chronische ontstekingen ook kunnen leiden tot hart- en vaatziekten zoals hartaanvallen en beroertes.

Zo bleek uit een publicatie van een aantal jaar geleden dat slechte mondhygiëne en de daaruit volgende ontstekingen van het tandvlees sterk samenhangen met een groter risico op het krijgen van een beroerte. De aannemelijkste verklaring was dat er bacteriën vanuit het tandvlees in de bloedsomloop terechtkomen en vervolgens tot ontstekingen van de wand van de bloedvaten leiden. Daardoor zou de vaatwand opzwellen en bovendien gevoeliger worden voor de opstapeling van cholesterol, met als gevolg een dreigende afsluiting van het bloedvat. Wanneer tijdig maatregelen worden genomen om de tandvleesontstekingen te bestrijden, blijkt dat het toegenomen risico op hart- en vaatziekten weer normaliseert.

Recent is daar een zeer interessante bevinding bij gekomen. De bacterie Porphyromonas gingivalis blijkt een rol te spelen bij dergelijke chronische tandvleesontstekingen. Sporen van deze bacterie zijn niet alleen teruggevonden in ontstoken vaatwanden, maar ook in reumatische gewrichten, hersenen van alzheimerpatiënten en in diverse typen kanker van het maagdarmstelsel.

“We weten al pakweg 150 jaar dat chronische ontstekingen kunnen leiden tot ernstige complicaties.”

Er is ook een aantal indirecte aanwijzingen voor de relatie tussen enerzijds ontstekingen en anderzijds hart- en vaatziekten en kanker. Zo bevat onze voeding twee verschillende soorten onverzadigde vetzuren, namelijk omega 6 en omega 3. We weten al geruime tijd dat we veel te veel omega 6-vetzuren consumeren, die vooral voorkomen in industrieel bewerkte voeding, en dat daardoor chronische ontstekingen worden gestimuleerd. Omega 3-vetzuren, die vooral voorkomen in noten en vis, remmen ontstekingen juist. Het is dan ook niet onverwacht dat meer en meer onderzoeken laten zien dat consumptie van veel omega 6-vetzuren samenhangt met meer hart- en vaatziekten en kanker, en consumptie van veel omega 3-vetzuren juist met een afname.

Aspirine

Er is een andere interessante bevinding gedaan over het langdurige gebruik van aspirine. In de negentiende eeuw werd het ontwikkeld als medicijn tegen koorts, ontsteking en pijn. Laat in de twintigste eeuw is aspirine een nieuw leven begonnen als bloedverdunner om hartaanvallen en beroertes te voorkomen. Vrij recent is ontdekt dat patiënten die langdurig aspirine gebruiken om hart- en vaatziekten te voorkomen daarmee ook hun risico op het krijgen van kanker verlagen. De meest voor de hand liggende reden is de ontstekingsremmende werking van het middel.

De beste manier om chronische ontstekingen te bestrijden en daarmee ernstige complicaties te voorkomen is uiteraard het wegnemen van de oorzaken. Als het gaat om een bepaalde chemische stof of een voedingsmiddel waarvoor iemand allergisch is, dan kan men die vermijden. Wanneer er sprake is van een chronische infectie door een micro-organisme – zoals een virus bij hepatitis of de bacterie Helicobacter pylori bij maagontsteking – kan behandeling met de juiste medicijnen deze ontsteking volledig doen verdwijnen. En uiteraard is het verstandig om chronisch ontstoken of bloedend tandvlees te laten behandelen door je tandarts, met daaropvolgende intensieve mondhygiëne, door de consumptie van gezondere voeding, goed flossen, tandenpoetsen en regelmatige tandheelkundige controle.

Indien deze oorzaken niet helemaal of zelfs totaal niet duidelijk zijn, moet er worden volstaan met symptoombestrijding, bijvoorbeeld door pijnstillers en eventueel de tijdelijke inname van de krachtige ontstekingsremmer prednison.

Het is echter niet aan te bevelen om – zonder dat dit is voorgeschreven voor bloedverdunning – langdurig aspirine in te nemen om daarmee je risico op kanker te verminderen. Onderzoek laat zien dat je risico op kanker weliswaar met acht procent vermindert, maar je kans op een hersenbloeding neemt met ongeveer een derde toe.

Gezondere leefstijl

En dan zijn er natuurlijk algemene maatregelen die je kunt nemen om de gevoeligheid van je lichaam voor chronische ontstekingen zo laag mogelijk te maken.

Allereerst het matigen of zelfs geheel vermijden van suiker en overige bewerkte koolhydraten, waaronder ook alle brood, pasta en deegwaren vallen die niet volkoren zijn. Verder lijkt het verstandig om te zorgen voor een hogere consumptie van omega 3-vetzuren en minder omega 6-vetzuren door meer vis en minder industrieel bewerkte voeding tot je te nemen. Ook kan voldoende lichaamsbeweging bijdragen aan het verminderen van ontstekingen.

Dit zijn allemaal elementen van een gezondere leefstijl waarvan is aangetoond dat die zowel je kans op kanker als op hart- en vaatziekten sterk vermindert, en dat zonder vervelende bijwerkingen.

Afbeelding: pikwizard.com.