De markt voor geneesmiddelen tegen overgewicht en obesitas is potentieel zeer aantrekkelijk voor de farmaceutische industrie, zou je denken. Alleen hebben vooralsnog alle ontwikkelde middelen dramatisch gefaald, door gebrek aan werkzaamheid, en vooral vanwege de vaak ernstige bijwerkingen.

Tot nu toe althans, want er lijkt een middel in ontwikkeling dat in onderzoek spectaculair gewichtsverlies laat zien.

Overgewicht groot maatschappelijk probleem

In Nederland heeft meer dan vijftig procent van de volwassen bevolking last van overgewicht en obesitas. In landen zoals de Verenigde Staten is dat met zeventig procent nog veel erger. En de oorzaak van deze pandemie begint geleidelijk tot ons door te dringen.

In de loop van de tweede helft van de twintigste eeuw veranderde onze voeding in snel tempo van betrekkelijk onbewerkt naar de moderne industriële producten. De redenen daarvoor waren uiteenlopend. Enerzijds werden verzadigde vetten en cholesterol in natuurlijke voeding zoals zuivel bestempeld als ziekmakend. Dit gaf aanleiding tot de introductie van halfvolle en magere koolhydraatrijke producten.

Anderzijds kregen we te maken met de overgang van een productiegerichte economie naar een diensteneconomie met onregelmatige werktijden, en ontstonden er meer eenpersoons-huishoudens. Daarom nam de behoefte aan lang houdbare en makkelijk te bereiden bewerkte voeding toe.

Onze stofwisseling heeft zich gedurende honderdduizenden jaren evolutie aangepast aan de beschikbare vetrijke en vezelrijke voeding.

De gevolgen van de plotseling vetarme en koolhydraatrijke voeding bleken desastreus voor onze gezondheid.

Allereerst leidde dit tot veel te hoge bloedsuikerspiegels, die ons verzadigingsgevoel verstoren, met als gevolg dat het te hoge aanbod van glucose wordt omgezet in lichaamsvet, dat eerst in de lever en vervolgens in het vetweefsel in de buik en onder de huid wordt opgeslagen. En bij de daaropvolgende ongewenste gewichtstoename blijft het niet, want de ontstekingsgraad van ons lichaam gaat omhoog, onze hormoonhuishouding raakt verstoord, onze weerstand gaat omlaag en de risico’s op allerlei ziekten zoals diabetes, hartaanvallen, beroertes, gewrichtsaandoeningen, kanker, dementie en ernstige infecties nemen schrikbarend toe.

Zo hebben mensen met obesitas bij Covid-19 een driemaal verhoogde kans op ziekenhuisopname, en indien er bovendien sprake is van diabetes, is de kans op overlijden maar liefst achtmaal hoger.

Hoe keren we deze trend?

Genoeg redenen dus om een abnormaal hoog gewicht echt serieus te nemen en te behandelen. Maar we weten ondertussen ook hoe moeilijk het is om je leefstijl te veranderen. Het begint al bij de onwil van de overheid en verzekeringsmaatschappijen om de vaak noodzakelijke begeleiding van leefstijlveranderingen bij patiënten met overgewicht te vergoeden. En de praktijk wijst steeds weer uit dat het niet altijd eenvoudig is om je leefstijl in je eentje aan te passen.

“Meer dan vijftig procent van de volwassen Nederlanders heeft last van overgewicht en obesitas.”

De aard van de voeding moet vaak radicaal veranderen, en er moeten voortaan twee verschillende maaltijden worden klaargemaakt, als niet het gehele gezin mee verandert. Verder blijken de hogere prijzen van verse onbewerkte voeding voor velen een probleem en zijn er voortdurend stimuli in de omgeving die ons aanzetten tot het consumeren van de verkeerde voeding.

Verder is de kennis over voeding bij huisartsen vaak onder de maat en geven zij mede door tijdgebrek slechts zelden de juiste adviezen mee aan patiënten met overgewicht.

Afvalprik?

Steeds meer mensen beseffen dat we zo niet verder kunnen. Een effectief en veilig medicijn om af te vallen zou dus uitkomst kunnen bieden. De historie van de lange lijst met dergelijke middelen is echter rampzalig te noemen.

Een mooi voorbeeld is Orlistat.

Dit middel werd ontwikkeld om de calorie-inname te verlagen door de opname van vet uit de voeding te blokkeren. Uit klinisch onderzoek bleek dat er bij gebruik van het middel gedurende vier jaar slechts een gemiddelde gewichtsafname van nog geen drie kilo was opgetreden. Maar 91 procent van de patienten ondervond wel bijwerkingen, waaronder ernstige, zoals leverbeschadiging, vitaminedeficiënties en galstenen.

De meest voorkomende bijwerking bleek echter incontinentie te zijn – van dunne, stinkende, oranjekleurige ontlasting, veroorzaakt door het niet vanuit de darm opgenomen vet. Orlistat werd vervolgens opgenomen in de ranglijst van Time Magazine van de vijftig slechtste uitvindingen ooit, net achter asbest.

Spectaculair gewichtsverlies bij obesitas

Maar onlangs zijn nieuwe resultaten gepubliceerd met het nieuwe middel semaglutide, dat werkt op bepaalde receptoren in de darm en de hersenen, waardoor er eerder een gevoel van verzadiging optreedt. Oorspronkelijk was het ontwikkeld om het bloedsuikergehalte bij diabetes type 2-patiënten te verlagen. Dit middel blijkt in hoge doseringen te leiden tot spectaculair gewichtsverlies bij obesitas!

De recente analyse van de resultaten toont aan dat degenen die eenmaal per week gedurende 68 weken semaglutine subcutaan hadden geïnjecteerd maar liefst 15 procent van hun lichaamsgewicht waren kwijtgeraakt, tegen 2,4 procent bij degenen die een placebo-injectie kregen.

Bovendien waren er nauwelijks bijwerkingen en verbeterde de eventueel aanwezige diabetes en prediabetes. De effecten en bijwerkingen van het middel op de langere termijn zijn nog onbekend.

Het nieuwe middel, ontwikkeld door het Deense bedrijf Novo Nordisk, zal naar verwachting meer dan 10.000 euro per jaar gaan kosten, terwijl het mogelijk levenslang moet worden toegediend. In eerste instantie zal het gebruikt worden bij ernstige obesitas, om daarmee bariatrische chirurgie overbodig te maken.

En zoals meestal zal het farmaceutische bedrijf semaglutide al snel op subtiele wijze bij artsen gaan aanprijzen voor de mildere gevallen van overgewicht, waardoor dit middel alles in zich heeft om een van de bestverkopende medicijnen ooit te worden.

Leefstijl nog niet standaard vergoed

Mijn verwachting is dat ondanks de hoge prijs de vergoeding door verzekeringsmaatschappijen geen probleem zal vormen. Dit contrasteert met de weerstand tegen het vergoeden van de veel goedkopere begeleiding van leefstijl, om daarmee de echte oorzaken van het overgewicht aan te pakken.

Helaas zijn we nog niet zover dat de overheid en verzekeringsmaatschappijen dergelijke hoge bedragen voor geneesmiddelen ook willen besteden aan preventie en de oorzakelijke aanpak van chronische aandoeningen, zoals obesitas en diabetes.

Afbeelding afkomstig van Pixabay.