In de jaren zestig betoogde een aantal voedingsdeskundigen dat verzadigde vetten zoveel mogelijk vermeden moesten worden. Die verhogen immers het cholesterol en zouden daarmee het risico op hartaanvallen kunnen verhogen.

Moderne voeding en welvaartsziekten

Nu klopt het inderdaad dat verzadigde vetten – die vooral in vlees, eieren, zuivel, kokos en olijfolie voorkomen – het cholesterol verhogen. Maar een mogelijke relatie tussen verzadigde vetten en hartaanvallen is zeer moeilijk te bewijzen of te ontkrachten met onderzoek. Door selectief te winkelen in de ontelbare gepubliceerde studies kunnen zowel voor- als tegenstanders van verzadigd vet hun gelijk halen.

De verhitte discussies gaan dus gewoon door, terwijl ondertussen welvaartsziekten de pan uit rijzen ‘ondanks’ de moderne voeding waar de verzadigde vetten grotendeels zijn vervangen door koolhydraten en de door velen gezonder geachte onverzadigde plantaardige vetten.

We kunnen veel leren over voeding door naar het verleden te kijken. Een mooi voorbeeld is wat er in de twintigste eeuw is gebeurd met de bevolking van de Tokelau-eilandengroep, midden in de Stille Oceaan. Dit werpt licht op de invloed van verzadigde vetten op onze gezondheid.

Prettig geïsoleerd

Deze bevolking leefde tamelijk geïsoleerd, totdat er in 1963 een driemaandelijkse veerdienst met Nieuw Zeeland werd gestart. Daarmee kwamen de slechts 1500 inwoners geleidelijk onder invloed van het westerse voedingspatroon. Tot die tijd hadden de eilandbewoners vooral vis, kokosnoten en wat fruit gegeten, waardoor maar liefst 45 procent van de geconsumeerde calorieën bestond uit verzadigd vet.

Voor 1963 kenden ze een relatief hoge sterfte aan infectieziekten, maar kwamen er nauwelijks hart- en vaatziekten voor, ondanks het zeer grote aandeel van verzadigde vetten in hun voeding!

Na 1963 begon hun dieet geleidelijk te veranderen, nam de consumptie van vis en kokos af en nam die van op meel en suiker gebaseerde producten toe. Hieronder vielen ook fris- en fruitdranken, ingeblikt vlees en diverse andere soorten industrieel geproduceerde en vooral lang houdbare voeding (de eilandengroep is vrij afgelegen).

Hierdoor nam de consumptie van verzadigd vet dramatisch af en die van koolhydraten met een factor zes toe. Ondertussen namen wat wij westerse ziekten noemen, zoals obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten, explosief toe.

De regelmatige scheepsbevoorradingen werden echter in 1979 gedurende een halfjaar verbroken door een ongewone aanhoudende reeks hevige cyclonen. Daardoor moesten eilandbewoners terugvallen op hun oorspronkelijke voeding, inclusief consumptie van de door alle gezondheidsautoriteiten gevaarlijk geachte verzadigde vetten.

Er traden echter geen gezondheidsrampen op.

Integendeel, toen er eindelijk weer een schip in Tokelau kon aanleggen, berichtte de meegereisde journalist van de New Zealand Herald dat de eilandbewoners er bijzonder fit en gezond uitzagen en dat overgewicht, diabetes en hoge bloedruk opvallend waren afgenomen!

“Nadat de scheepsverbindingen en de westerse voedselvoorziening waren hersteld, namen ook obesitas, diabetes en hoge bloeddruk onmiddellijk weer toe.”

Ondanks de relatieve afwezigheid van verzadigde vetten in hun huidige voedingspatroon staan de inwoners van Tokelau intussen bekend als het dikste volk ter wereld: negen van de tien eilandbewoners lijden aan westerse ziekten zoals obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten, en bijna iedereen overlijdt voor het 65ste levensjaar.

Commerciële belangen gaan voor uw gezondheid

De vaak oeverloze discussies over verzadigde vetten zullen nog wel even doorgaan, vrees ik, al was het maar vanwege de grote commerciële belangen bij het handhaven van onze vrees hiervoor.

Het vervangen van verzadigd vet in voeding door koolhydraten en goedkope industriele en onverzadigde plantaardige vetten is immers bijzonder winstgevend. Vele firma’s doen dan ook aan actieve sponsoring om wetenschappers te beïnvloeden of soms zelfs rechtstreeks om te kopen.

Zo bekende de invloedrijke Harvard-geleerde Fred Stare dat hijzelf en de Harvard-universiteit gedurende zijn loopbaan voor maar liefst 29,6 miljoen dollar waren gesponsord door de voedingsmiddelenindustrie.

Maar ook ikzelf heb de invloed van deze commerciële belangen ondervonden. Zo schreef ik op uitnodiging van Albert Heijn eerder dit jaar een stukje in hun blad Allerhande over gezonde en ongezonde vetten, waarbij ik vermeldde dat transvetten – die onder meer in margarines worden verwerkt – ongezond zijn.

Wie schetst mijn verbazing toen de dag na verschijning van het blad de directie van Albert Heijn door hun collega’s van de grootste margarineproducent dringend werd geadviseerd om William Cortvriendt niet meer in hun blad te laten schrijven.

Censuur Publieke Omroep