Bijna iedereen is opgegroeid met het idee dat cholesterol slecht is voor de gezondheid en dat hoge bloedwaarden aderverkalking veroorzaken, met later hartaanvallen en beroertes tot gevolg. En als je cholesterolwaarden te hoog zijn, dan moet je onmiddellijk cholesterolverlagende statines gaan slikken, meestal voor de rest van je leven.

Toch klopt hier iets niet. Onderzoek na onderzoek toont namelijk aan: hoe hoger de totale cholesterolwaarde in je bloed, des te hoger je levensverwachting, des te beter je cognitieve prestaties, des te beter je geheugen functioneert, des te beter je immuunsysteem werkt, des te minder infecties je krijgt en des te lager je risico is op kanker en de ziekte van Parkinson.

Waarom verlagen we dan toch massaal ons cholesterol met medicijnen?

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige en onmisbare bouwstof voor ons lichaam, die niet in water en dus ook niet in bloed oplosbaar is. Om cholesterol veilig te kunnen vervoeren zonder dat er vetbolletjes in het bloed worden gevormd, zit er een zogenaamd laagje ‘lipoproteïnen’ omheen, die zorgen dat het vette cholesterol toch in het bloed oplosbaar is. Deeltjes met relatief veel lipoproteïnen worden HDL-cholesterol (high-density lipoprotein) genoemd, en deeltjes met relatief weinig lipoproteïnen LDL-cholesterol (low-density lipoprotein).

HDL-cholesterol (ofwel ‘het goede’) blijkt sterk risicoverlagend te werken voor hart- en vaatziekten. Zo sterk zelfs, dat de twintig procent van de vrouwen met de laagste HDL-cholesterol-bloedspiegel driemaal vaker een hartaanval krijgen dan de twintig procent van de vrouwen met de hoogste spiegel.

Bij mannen bedraagt dat verschil maar liefst een factor vier!

Slechte cholesterol

Dat ligt anders bij LDL-cholesterol (‘het slechte’), aangezien hoge bloedwaarden het risico op hart- en vaatziekten juist lichtjes verhogen. Maar recent onderzoek laat ook zien dat niet alle LDL-cholesterol slecht is en dat dit type cholesterol eigenlijk onderverdeeld moet worden in de onschadelijke grote zogenaamde ‘fluffy’ deeltjes en de kleinere, wel schadelijke LDL-deeltjes.

Het ontstaan van slecht cholesterol werd tot vrij recent geweten aan het te veel consumeren van voedsel als garnalen, kaas, boter, eieren en kokosolie, waarin cholesterol en verzadigde vetten voorkomen.

Maar dit klopt niet. De hoeveelheid kleine en dus slechte LDL-cholesterol-deeltjes in ons bloed wordt vooral bepaald door de mate waarin we koolhydraten zoals suiker en deegproducten consumeren. Naarmate we dergelijke voeding vervangen door verzadigde vetten, verlagen we juist ons risico op hartaanvallen.

HDL- en LDL-cholesterolwaarden

Wat wel verwarrend lijkt, is dat door het minderen van suiker en het meer consumeren van vetten zowel het HDL- als het LDL-cholesterol stijgen, waardoor veel artsen ten onrechte denken dat dit juist tot meer hartaanvallen zou kunnen leiden. Zij zijn namelijk niet op de hoogte van het feit dat de samenstelling van het LDL-cholesterol verandert: door het minderen van suiker en koolhydraten ontstaan relatief meer onschadelijke fluffy deeltjes en juist minder kleine schadelijke deeltjes.

Helaas maken de laboratoria bij de analyses van bloed (nog) geen onderscheid tussen deze twee verschillende vormen van LDL-cholesterol, zodat we uit de hogere HDL- en LDL-cholesterolwaarden eigenlijk niet goed kunnen opmaken of we nu wel of geen verhoogd risico op hart- en vaatziekten lopen.

“Hoe hoger de totale cholesterolwaarde in je bloed, des te hoger je levensverwachting.”

Gelukkig is er voor artsen en patiënten een eenvoudige manier om hier toch een goede indruk van te krijgen. Want steeds meer onderzoeken laten zien dat consumptie van suiker- en deegproducten leidt tot een meetbaar hoog triglyceridengehalte in het bloed. Dat is een aanwijzing voor te veel kleine LDL-cholesteroldeeltjes en wijst op een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Er zijn dan twee getallen die belangrijk zijn. Allereerst deel je de som van HDL- plus LDL-cholesterolwaarde door het HDL-cholesterol. Dit getal is idealiter rond de 3,5 of lager. Als deze waarde hoger is dan 5, loop je een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Belangrijker dan deze veel gehanteerde ratio is echter het getal dat je krijgt door de waarde van je triglyceriden te delen door die van je HDL-cholesterol. Als dit getal hoger is dan 3, begin je risico te lopen. Je wilt eigenlijk streven naar 2 of zelfs nog lager.

Wat te doen tegen te hoog cholesterol?

Cholesterolverlagende middelen, bijna altijd in de vorm van zogenaamde statines, behoren tot de meest voorgeschreven medicijnen. Ze verminderen de hoeveelheid slechte LDL-deeltjes en verlagen daarmee het risico op hart- en vaatziekten. In bijna alle gevallen betekent dit dat statines langdurig moeten worden ingenomen, vaak zelfs levenslang.

Soms is dit snel voorschrijven van statines terecht, maar vaak ook niet. Het is namelijk meestal mogelijk om zelf de kwaliteit van je cholesterolwaarden te verbeteren, zonder deze te verlagen!

Een sterke beperking van de suiker- en koolhydratenconsumptie zorgt ervoor dat de hoeveelheid triglyceriden in je bloed sterk daalt. Daardoor kan zowel je HDL- als je LDL-cholesterol mogelijk iets stijgen.

In het geval van HDL-cholesterol is dat natuurlijk gunstig.

In het geval van LDL-cholesterol lijkt dit op het eerste gezicht minder gunstig, maar deze lichte stijging blijkt te worden veroorzaakt door de toename van de onschadelijke fluffy deeltjes. Hierdoor neemt de kwaliteit van cholesterol in je bloed toe en verbetert met name de verhouding tussen triglyceriden en HDL-cholesterol, zoals hierboven beschreven.

Een gezonde leefstijl doet wonderen

Verder kan ik aanraden om meer te gaan bewegen, aangezien dit doorgaans leidt tot zowel een lager triglyceridengehalte als een hoger HDL-cholesterol, met bewezen gunstige invloeden op je hart- en vaatstelsel.

Dergelijke maatregelen – die je zelf kunt nemen – hebben een veel groter gunstig effect dan het levenslang slikken van statines.

Daarnaast vermijd je hiermee de vele bekende bijwerkingen van die medicijnen, zoals spierpijn. Bovendien ga je je veel gezonder voelen en neemt volgens heel recent onderzoek ook je weerstand tegen Covid-19 toe.

Afbeelding door roboonya via Flickr.