We herkennen allemaal wel het beeld van een ouder dat een jengelend klein kind stil krijgt door het snoep of een blikje frisdrank toe te stoppen. Stel dat de ouder in plaats daarvan het kind een sigaret laat opsteken. U zou waarschijnlijk hevig verontwaardigd zijn en geneigd zijn de kinderbescherming te verwittigen.

Maar wat als ik u zou vertellen dat de toegestopte zoetigheid voor het kind even ongezond is als het opsteken van een sigaret?

Toename overgewicht en obesitas bij kinderen alarmerend

Europees onderzoek uit 2011 toont aan dat in Nederland ruim 27 procent van alle kinderen van tien tot twaalf jaar lijdt aan overgewicht of obesitas. In de VS – vaak ons voorland wat dat betreft – is een derde van alle kinderen te dik.

Alle partijen zijn het erover eens dat de toename van kinderobesitas bijzonder alarmerend is. We weten namelijk uit ervaring dat hoe langer iemand overgewicht heeft, hoe moeilijker het is om er weer van af te komen en hoe groter de kans is op ernstige aandoeningen zoals diabetes, hartaanvallen, gewrichtspijnen, kanker en dementie.

Het laat zich dan ook gemakkelijk raden waar deze kinderen met gewichtsproblemen op af koersen: precies dezelfde complicaties die we bij volwassenen zien, maar dan al op relatief jonge leeftijd. Met uitzicht op chronische ziektes gedurende mogelijk vele tientallen jaren, gevolgd door vroegtijdig overlijden.

“Gebrek aan lichaamsbeweging is géén oorzaak van overgewicht en van meer bewegen ga je dus ook niet afvallen.”

Een van mijn beste vrienden, David Thoele, arts in Chicago, is in de jaren tachtig opgeleid als kindercardioloog. Toen lag de nadruk van zijn specialisatie op aangeboren hartafwijkingen. Zijn praktijk is totaal veranderd. Hij ziet nu doorlopend veel te dikke kinderen die hij moet behandelen voor hoge bloeddruk, vaak als gevolg van eerder opgetreden diabetes type 2, een aandoening die tijdens onze opleiding tot arts nog werd aangeduid met ‘ouderdomsdiabetes’.

Het is duidelijk dat we hier met een ramp in wording te maken hebben.

Meer beweging?

Velen zijn van mening dat overgewicht bij kinderen voor een belangrijk deel het gevolg is van te weinig lichaamsbeweging. Computerspellen en mobiele telefoons zijn grotendeels in de plaats gekomen voor het spelen op straat. De onderzoeksresultaten zullen velen echter verrassen.

Er bestaat namelijk geen enkele relatie tussen de mate van bewegen bij kinderen en het al of niet te dik worden!

Bovendien bleek ook nog eens dat afvalprogramma’s bij kinderen met vetarm eten, caloriearme toetjes en snacks geen enkel effect hadden.

Frisdranken, vruchtendranken en snacks boosdoener

Anders was de aanpak in een groot Australische onderzoek waarbij de helft van de kinderen zich gedurende vier jaar onthield van het drinken van fris- en vruchtendranken en het eten van snacks. Ditmaal was er wel een duidelijk positief resultaat. Het bleek dat er in de groep kinderen die niet snackten en geen frisdrank en vruchtensappen meer dronken, veel minder nieuwe gevallen van obesitas waren ontstaan en dat het voorheen al aanwezige overgewicht duidelijk was afgenomen!

De conclusies zijn duidelijk: gebrek aan lichaamsbeweging is geen oorzaak van overgewicht en van meer bewegen ga je dus ook niet afvallen. Bovendien voorkomen de officiële vetarme en caloriearme voedingsadviezen het ontstaan van obesitas niet en verminderen het reeds bestaande overgewicht ook al niet.

Verder is het wreed en waarschijnlijk zelfs ongezond om kinderen niet gewoon te laten eten totdat ze verzadigd zijn. Wat wel helpt, zijn maatregelen die aantoonbaar de oorzaken van overgewicht en obesitas aanpakken: vers en volvet eten, het drastisch beperken van industrieel bewerkte koolhydraatrijke voeding en het volledig schrappen van frisdranken, energie- en sportdranken, fruitdranken, ontbijtgranen, magere of halfvolle zuivel en zoete tussendoortjes.

Een logische volgende stap zou zijn om ook snoep te verbieden. Dit is een mooi voornemen, maar kinderen vinden snoep erg lekker en het zou bijzonder unfair (en waarschijnlijk ook onmogelijk) zijn om een kind dit genot volledig te ontzeggen.

Beperk fris- en vruchtendranken

Bedenk dat hier een verstandig compromis mogelijk is. In fris- en vruchtendranken zitten maar liefst vier klontjes suiker per glas. Wanneer deze verkeerde dranken – waarvan kinderen soms meerdere glazen per dag achteroverslaan – volledig worden uitgebannen, kan het verstandig zijn om als beloning af en toe een kleine hoeveelheid snoep toe te staan.

Doe dit dan wel onmiddellijk na de maaltijd en niet als snack tussendoor, omdat dit laatste ervoor zorgt dat de opslag van vetten in het vetweefsel de hele dag doorgaat, ook tussen de maaltijden.

Op een gegeven moment werd de consument wijsgemaakt dat filter sigaretten minder schadelijk waren dan gewone sigaretten. Bij frisdranken worden ons nu light-varianten met nul calorieën opgedrongen als zogenaamd gezond alternatief. Ten onrechte. Een hele serie onderzoeken vanaf 1986 toont aan dat light-frisdranken minimaal even dik- en ziekmakend zijn als de suikerhoudende varianten.

Zoete tussendoortjes en vooral frisdranken met suiker of kunstmatige zoetstoffen zijn bijzonder ongezond en het geeft te denken dat we deze vaak gebruiken om onze kinderen te verleiden tot gewenst gedrag, terwijl we ze daardoor chronisch ziek maken.

Of zoals de invloedrijke Amerikaanse politicus Tom Vilsack het verwoordde: “De toename van obesitas onder kinderen zet de gezondheid van een hele generatie op het spel.”

Afbeelding door cottonbro via Pexels.